Microsoft   Windows   XP   Professional   x64   Edition    na   rynku   pojawił   się   25   kwietnia   2005,   jako   system   operacyjny   firmy Microsoft   stanowiący   wariację   na   temat   typowych   systemów   Microsoft   Windows   XP   dla   komputerów   domowych opartych na procesorach opartych o architekturę 64-bitową. System   operacyjny   Microsoft   Windows   Professional   x64   Edition   bazuje   na   kodzie   Microsoft   Windows   Server   2003 Service   Pack   1   (build   5.2.3790.1930)   –   najnowszej   dostępnej   w   trakcie   prac   edycji   systemu   Windows.   Jednak   w   nazwie systemu    pojawia    się    odniesienie    do    rodziny    systemów    Windows    XP.    System    został    napisany,    by    obsługiwać rozszerzoną    64-bitową    przestrzeń    adresową    procesora,    dostępną    w    architekturze    AMD64.    Intel    swoją    wersję rozwiązań 64-bitowych ochrzcił mianem EM64T. Najważniejszą   zaletą   zmiany   systemu   operacyjnego   na   64-bitowy   jest   znaczny   wzrost   ilości   możliwej   do   alokacji pamięci   systemowej   komputera   (RAM).   32-bitowe   wersje   systemu   Windows   XP   używające   adresowania   x86   (bez   PAE) ograniczały   tę   wielkość   4   GB   z   czego   część   przestrzeni   adresowej   rezerwowały   sterowniki   urządzeń.   W   wyniku   czego ilość   pamięci   RAM   w   zależności   od   zainstalowanego   sprzętu   była   ograniczana   jeszcze   od   300   do   1024   MB.   Wersja   64- bitowa   jest   w   stanie   obsłużyć   o   wiele   więcej   pamięci;   mimo   że   teoretycznie   komputer   64-bitowy   może   zaadresować około   16   eksabajtów   (16   miliardów   gigabajtów)   pamięci,   Windows   XP   Professional   x64   Edition   obsługuje   w   chwili obecnej   pamięć   o   wielkości   do   128   gigabajtów   (2 ³⁷    bajtów)   pamięci   fizycznej   i   16   terabajtów   (2 ⁴⁴    bajtów)   pamięci wirtualnej. 64-bitowe   procesory   obliczają   dwa   razy   szybciej   specyficzne   zadania   (na   przykład   silnię   dużych   liczb)   korzystając   z aplikacji   64-bitowych.   64-bitowy   Kalkulator   potrzebuje   zwykle   50%   czasu   mniej   niż   32-bitowy,   obliczając   silnię   ze   100 000.     Daje     to     odczucie     teoretycznych     możliwości     architektury     64-bitowej     w     połączeniu     z     odpowiednim oprogramowaniem.

Kompatybilność z aplikacjami 32-bitowymi Windows   XP   x64   Edition   korzysta   z   technologii   WOW64,   zezwalającej   na   uruchamianie   aplikacji   32-bitowych.   Po   raz pierwszy   technologia   ta   została   zastosowana   w   systemie   Microsoft   Windows   XP   64-bit   Edition,   później   została   jednak zaadoptowana również w wersji "x64" systemu Windows Server 2003. Z   uwagi   na   fakt,   że   architektura   x86-64   obsługuje   na   poziomie   sprzętowym   32-bitowe   rozkazy   procesora,   zadaniem WOW64    jest    przełączanie    procesora    między    trybami    32-bitowym    a    64-bitowym.    Wskutek    zastosowania    takich rozwiązań,   procesory   o   architekturze   x86-64   nie   wykonują   aplikacji   32-bitowych   wolniej.   W   przypadku   architektury   IA- 64    (procesory    Itanium),    platforma    WOW64    była    elementem    niezbędnym    w    procesie    tłumaczenia    32-bitowych instrukcji   procesorów   x86   na   ich   64-bitowe   odpowiedniki   architektury   IA-64   (co   odbywało   się   czasami   na   zupełnie odmiennych zasadach), które dopiero potem były wykonywane przez procesor. Mimo   iż   uruchamianie   aplikacji   32-bitowych   może   następować   w   sposób   zupełnie   przezroczysty   dla   użytkownika, niedozwolone   jest   mieszanie   kodu   obydwu   typów   w   obrębie   jednego   procesu.   Aplikacja   64-bitowa   nie   może   więc sięgać   do   32-bitowych   bibliotek   DLL,   podobnie,   jak   aplikacje   32-bitowe   nie   mogą   korzystać   z   zasobów   bibliotek   64- bitowych.   Może   to   prowadzić   do   konieczności   dostarczania   przez   deweloperów   procedur   bibliotecznych   zarówno   32- jak   i   64-bitowych   wersji   swojego   kodu.   Windows   XP   x64   Edition   zawiera   zarówno   32-   jak   i   64-bitowe   wersje   programu Internet   Explorer.   Podyktowane   jest   to   możliwością   napotkania   rozszerzeń   (wtyczek)   firm   trzecich,   czy   kontrolek ActiveX, które mogą jeszcze nie być dostępne w nowej 64-bitowej wersji. Starsze   32-bitowe   sterowniki   i   usługi   nie   są   już   obsługiwane   przez   64-bitowy   system,   ale   kodeki   audio   i   wideo,   takie, jak   XviD,   czy   OggDS   (będące   w   zasadzie   32-bitowymi   bibliotekami   DLL)   mogą   być   uruchamiane,   pod   warunkiem,   że korzystają z nich również 32-bitowe programy odtwarzające. Kompatybilność z innymi aplikacjami Odwrotnie,   niż   miało   to   miejsce   w   przypadku   wcześniejszych   wersji   systemu   z   linii   Windows   NT,   64-bitowe   wersje Windows     nie     zawierają     maszyn     wirtualnych     NTVDM,     więc     niemożliwe     jest     uruchomienie     w     nich     aplikacji przeznaczonych    dla    systemów    MS-DOS,    POSIX,    OS/2    2.x    i    16-bitowych    programów    Windows.    Istnieją    jednak emulatory programowe firm trzecich (na przykład DOSBox pozwalający na uruchamianie programów dla MS-DOS). Drugim    możliwym    rozwiązaniem    jest    wykorzystanie    oprogramowania    do    wirtualizacji,    takiego,    jak    VMware,    czy Virtual   PC   i   instalacja   starszych   wersji   systemu   Microsoft   Windows,   czy   MS-DOS.   Wyżej   wspomniany   DOSBox   zezwala również na uruchomienie 16-bitowych programów Windows, po zainstalowaniu Windows 3.1. Znane problemy Mimo   że   przyszłość   techniki   komputerowej   należy   do   64-bitowych   systemów   operacyjnych,   istnieje   jeszcze   pewna liczba kwestii, które należy przeanalizować przed podjęciem decyzji o instalacji takiego właśnie systemu. Kompatybilność    sterowników    –    niektórzy    producenci    sprzętu    nie    przygotowali    jeszcze    64-bitowych    wersji sterowników do swoich urządzeń. Rozwiązanie   –   należy   poczekać   i   pobrać   uaktualniony   sterownik,   gdy   tylko   będzie   on   dostępny,   skorzystać   z nowszej wersji problematycznego urządzenia, lub nie używać go wcale. 32-bitowe   rozszerzenia   (głównie   Windows   Explorera)   nie   działają,   gdyż   32-bitowe   programy   nie   mogą   korzystać   z zasobów    64-bitowych    bibliotek    i    odwrotnie.    Dzieje    się    tak    na    przykład    podczas    prób    korzystania    z    menu kontekstowego aplikacji typu zip. Rozwiązanie   –   polecenia   menu   kontekstowego   mające   wyłącznie   uruchomić   polecenie   skojarzone   z   określonym typem pliku można dodać ręcznie, korzystając z programu regedit. Rozwiązanie   –   proste   polecenia   menu   kontekstowego,   mogące   dotyczyć   pliku   dowolnego   typu,   można   dodać   w podmenu "Wyślij do..." (proste rozwiązanie). Rozwiązanie   –   dostępna   jest   32-bitowa   wersja   programu   Explorer.   Jednym   ze   sposobów   jest   utworzenie   skrótu do katalogu %windir%\syswow64\explorer.exe /separate,C:\ Uwaga   –   możliwe   jest   korzystanie   z   32-bitowej   wersji   Explorera   jako   powłoki   domyślnej,   ale   program   zamknie   się awaryjnie podczas próby komunikowania się z wymiennymi urządzeniami, takimi jak dysk USB. Rozwiązanie   –   wiele   aplikacji   pojawia   się   w   alternatywnej   wersji   64-bitowej.   na   aplikacjach   korzystających   z rozszerzeń    Explorera    spoczywa    jeszcze    większa    presja    aktualizacji    do    nowej    technologii.    Należy    po    prostu poczekać na nową wersję programu, lub skorzystać z tytułu alternatywnego. Nie można uruchomić 16-bitowych komponentów większych aplikacji. Rozwiązanie   –   należy   używać   dwóch   systemów   operacyjnych,   lub   uruchomić   system   32-bitowy   (albo   16-bitowy) jako wirtualny. Większość starych gier daje się uruchomić pod kontrolą programu DOSBox. Różne Podczas   wstępnych   prac   deweloperskich   (2003-2004)   system   Windows   XP   Professional   x64   otrzymał   nazwę   Windows XP   64-bit   Edition   for   x86   Extended   Systems ,   którą   zmieniono   nieco   później   na   Windows   XP   64-bit   Edition   for   Extended Systems , co miało stanowić odniesienie do nazwy 64-bit Edition for Itanium Systems . Dzięki   swojemu   pochodzeniu   od   systemu   Microsoft   Windows   Server   2003,   Windows   XP   Professional   x64   Edition   oraz Microsoft   Windows   XP   64-bit   Edition   są   jedynymi   systemami   rodziny   XP   wyposażonymi   w   serwer   IIS   6.0   (wszystkie pozostałe wersje wyposażone są w IIS 5.1).